Viết – một sự song hành cùng cuộc đời

Minh họa: Pixabay

Nhiều năm trước, khi mình bị bác sĩ chẩn đoán sai, kết luận rằng mình bị trọng bệnh, mình đã rơi vào hố thẳm tuyệt vọng. Cái trạng thái đó mỗi lần nhớ lại vẫn thấy vô cùng sợ hãi. Một đêm khuya, bạn gọi cho mình, trò chuyện trấn an mình một lúc, bạn bỗng nói: “Em viết đi”… Hôm qua, một người bạn khác lại nói với mình khi hai đứa đang nói chuyện về hạnh phúc và nỗi cô đơn: “Cậu viết đi”… Rõ ràng, viết ở đây được hiểu như là một cách thức để tự chữa lành và biểu đạt… Câu chuyện với bạn khiến mình nhớ đến Marguerite Duras (1914 – 1996) và cuốn tiểu luận (cũng có thể coi là tự truyện) “Viết” (1993) của bà, ở đó viết nghĩa là song hành cùng cô đơn!

Cảm giác cô đơn không xa lạ đối với bất cứ ai trong mỗi chúng ta. Với những người sáng tác, nỗi cô đơn dường như là số phận của họ. Nỗi cô đơn trong “Viết” của M. Duras là một nỗi cô đơn kỳ lạ và quyến rũ, nó khiến người ta (nhất là những người có ước muốn và nhu cầu viết lách) vừa muốn tránh mặt lại vừa muốn nếm trải. Có thể coi “Viết” là một cuốn hồi ký thể hiện những quan niệm văn chương của Duras.

Trong cuốn tiểu luận chưa đầy 150 trang này, M. Duras tuyên bố cô đơn là điều cần thiết đối với người viết văn, không có nỗi cô đơn ấy, sẽ không có tác phẩm. Sáu phần tách rời của cuốn sách xoay quanh cách thức mà Duras cố gắng thâm nhập, rồi từ đó lại tìm cách thoát ra khỏi đời sống. Nói cách khác, đó chính là ý thức của Duras về khoảng cách giữa hiện thực và sáng tác, giữa văn bản và những khoảng lặng giữa các lớp ngữ nghĩa trong văn bản. “Viết” đề cập cả những vấn đề cốt yếu của sáng tạo nghệ thuật, như vấn đề tự do trong tư tưởng. Theo Duras, chỉ khi thoát ra khỏi sự gò bó của những khuôn mẫu và quy tắc, nhà văn mới có thể tạo ra “những cuốn sách ăn vào tư tưởng…”.

“Viết” bộc lộ những cảm xúc mang tính tự sự, những khía cạnh còn khuất lấp trong con người M. Duras. Đó là những vấn đề và tư tưởng từng được nữ văn sĩ phân tích và lý giải trong nhiều tác phẩm trước đó nhưng vẫn còn khiến bà loay hoay tự vấn. Đôi khi Duras tỏ ra phớt lờ không thèm định danh những sự việc mà bà chưa nhận biết rõ, hoặc giả như bà tạm gác những điều chưa rõ ràng ấy sang một bên để đi tiếp dòng suy nghĩ bất tận. “Viết” giống như một dòng suối ý thức, chảy tràn trong những đêm cô độc mất ngủ. Đọc “Viết”, người ta thấy sự xâm chiếm của những luồng cảm xúc tinh tế và phức tạp trong tâm hồn nhà văn, thấy sự gào thét trong im lặng và cô đơn cùng cực. Rõ ràng, Duras sợ nỗi cô đơn nhưng lại không muốn thoát ra khỏi nó. Một mình trong ngôi nhà rộng lớn, bà tự ngăn cách mình với thực tại. Với bà, cô đơn là cách thức để viết. Một nỗi cô đơn tự tạo song hành với nỗi cô đơn tự thân trong chính con người bà!

“Viết” không dễ đọc, một phần bởi văn phong tiểu luận, phần khác có lẽ bởi ngôn ngữ dịch. Không thể đọc lướt để nắm bắt ý tứ tác phẩm mà phải đọc rất chậm, từng câu, từng chữ. Đôi khi đọc được một đoạn lại phải quay lên đọc lại lần nữa, chắp nối các câu lại với nhau để có thể hiểu trọn vẹn một ý. Văn phong dịch quá giản lược, ngắn gọn, đôi chỗ hơi cụt, khiến người ta có cảm giác như đang đọc những đoạn suy nghĩ rời rạc, ngắt quãng, không ăn nhập gì với nhau. Theo Duras, “trước khi viết, người ta không hề biết gì về điều mình sẽ viết”. Và vì thế, viết chính là một quá trình tự mày mò, khám phá. “Viết” của Duras khiến người ta muốn viết, thôi thúc người ta viết vì hiểu rằng đó là phương cách hữu hiệu để giải tỏa những khát khao và ẩn ức, để “chữa lành vết đau”. Qua “Viết”, người ta có thêm sự hiểu biết đầy đủ về công việc của một nhà văn, nhận ra lao động chữ nghĩa là một thứ lao động khổ sai và dấn thân vào văn chương tức là tự mình làm một cuộc lưu đày.

Duras cho rằng, con người ta không bao giờ khóc thì không phải là sống, và nếu “khóc là điều vô ích, thì vẫn cứ cần khóc”. Điều này cũng có thể hiểu là, với Duras, viết chính là khóc, và không bao giờ viết có nghĩa không phải là sống. Viết, đó chính là sự giải thoát, nếu không muốn bị… nổ tung!

Chuyên đề bookmark

Tản mạn

Cùng Tác Giả: Lưu Hương

Nỗi vô thường và sự hiện hữu

Lưu Hương (28/09/2020)

Nhiều năm trước, tôi đã phải trải qua cảm giác đối diện với cái chết khi kết quả xét nghiệm của bác sĩ kết luận: U Lympho non Hodking. May mắn là sau đó, các kết quả xét nghiệm ở các bệnh viện khác cho thấy đó chỉ là sự…

Linh hồn và ký ức phố

Lưu Hương (10/09/2020)

1…    Cậu bạn người Sài Gòn của tôi cảm thấy thất vọng ngay lần đầu tiên đến Hà Nội. Bạn nói, “nếu không có cậu, tớ có lẽ sẽ chẳng còn lý do gì để quay trở lại thành phố này”. Bạn tôi mới chỉ chạm mặt Hà Nội,…

Bà già và những con búp bê vải

Lưu Hương (13/08/2020)

Có lần người ta thấy hình ảnh của bà trên một tờ báo, minh họa cho bài viết về những người bán hàng rong. Lần khác, người ta lại thấy bà trong loạt phóng sự ảnh về cuộc sống và con người Hà Nội. Bao giờ bà cũng ngồi ở…

Chuyên Đề: Tản mạn

‘Gánh lúa’ gợi lên niềm thương nỗi nhớ

Tidoo Nguyễn (27/09/2025)

Việt Nam có nền văn minh lúa nước cách nay hàng ngàn năm. Vì vậy những âm thanh, hình ảnh, hoạt động của con người xuất phát từ cánh đồng lúa ở đồng bằng không chỉ là nguồn cảm hứng sáng tác vô tận cho giới nghệ sĩ mà còn…

Sài Gòn, lạng qua lạng lại làm chuyện bao đồng

Nhật Quang (22/06/2021)

Dịch bệnh đang làm khốn đốn Sài Gòn. Chợ búa đóng cửa, hàng quán tê liệt. Đường phố vắng tanh. Bất chấp tất cả những điều đó, người Sài Gòn vẫn sống với “kiểu Sài Gòn”, với muôn vàn câu chuyện cảm động. Đây là những ghi chép ngắn từ…

Từ cô gái Nhật đến “người Sài Gòn”

Cao Huy Thọ (15/06/2021)

1- Katayama Emiko là cô gái sinh ra và lớn lên tại Tokyo. Cô tốt nghiệp Đại học Tokyo danh giá, ngành quản lý-xây dựng đô thị. Nhưng ngay sau khi tốt nghiệp đại học cách đây hơn 20 năm, cô khăn gói sang Việt Nam làm tình nguyện viên…

Biết yêu bản thân – yếu tố xây dựng hạnh phúc

Lương Tạ (23/02/2021)

Biết Yêu Bản Thân là một khái niệm lạ trong văn hóa Nho giáo, bởi con người bị ràng buộc bởi chung quanh, làng xóm, họ hàng hay tôn giáo. Yêu bản thân là một chuyện không nên đối với xã hội phong kiến. Trong xã hội tự do và…

Kawabata Yasunari và “Trăng trên mặt nước”

Huỳnh Duy Lộc (21/02/2021)

Kawabata Yasunari sinh ngày 14 tháng 6 năm 1899 tại thành phố Osaka của Nhật Bản, cha là một bác sĩ yêu thích văn chương và nghệ thuật đã mất khi ông mới 3 tuổi và ngay trong năm sau, đến lượt mẹ ông cũng từ trần. Kawabata phải sống…

Bài Ngẫu Nhiên

50 năm và một sự ‘tự do tật nguyền’

Mạnh Kim (02/09/2025)

Trong khi trong nước giăng ra cờ phướn “Mừng ngày giải phóng thống nhất đất nước” thì kiều bào tại nhiều nước lại mặc niệm “Ngày Quốc hận”. Khi những câu chuyện “chiến thắng” của phía “bên này” được đắc ý tung ra thì “bên kia” người ta nhắc nhau…

In Retrospect – Nhìn lại của cha và con Steinbeck giữa chiến tranh Việt Nam

Ngô Thế Vinh (31/03/2021)

JOHN STEINBECK, NOBEL VĂN CHƯƠNG 1962 Sinh ngày 27-2-1902 tại Salinas, miền Trung California. Sống và lớn lên trong một vùng thung lũng đồng quê xanh tươi, còn được gọi là “Salad Bowl” với dòng sông Salinas. Xong trung học (1919), có ước vọng viết văn, Steinbeck ghi tên học…

Việt Nam làm gì trước cuộc so găng Mỹ-Trung?

Nguyễn Anh Tuấn (23/08/2020)

Không giống như sự nổi lên của Nhật Bản thập niên 1970-1980 cuối cùng đã biến nước này thành một hội viên được đón chào của câu lạc bộ phương Tây, sự trỗi dậy của Trung Quốc mang dáng dấp của Nga Sô sau Thế Chiến II ở chỗ họ…

Nói lời cảm ơn

Nguyễn Tuấn Quỳnh (07/08/2020)

John Templeton, một nhà đầu tư chứng khoán thuộc hàng “có máu mặt” trên thế giới đã có lần phát biểu một câu mang đậm tính cách triết lý như sau: “Hãy ráng đếm những điều tốt đẹp bạn nhận được, rồi bạn sẽ có được tâm tình biết ơn.”…

Đầu tư giáo dục: Chưa bao giờ siêu lợi nhuận!

Nguyễn Quốc Toàn (16/07/2020)

Wall Street English Việt Nam từng được đầu tư hàng chục triệu đôla, cách đây mấy hôm thông báo bán cho một đối tác với giá 6 triệu USD. Con số này bằng một phần nhỏ những gì các nhà đầu tư cũ từng đầu tư vào. Hệ thống Apax…

Hiện tượng Minh Tuệ

Mạnh Kim (14/06/2024)

Hiện tượng thầy Minh Tuệ không phải là một hiện tượng tôn giáo. Đó là một hiện tượng xã hội, được mạng xã hội đẩy lên thành sự kiện “chưa từng có”. Tại Sài Gòn nói riêng và miền Nam nói chung, trước 1975 cũng như bây giờ, hình ảnh…