Có một số câu chuyện về những người không tin vào COVID-19, đã bị nhiễm, truyền nó cho các thành viên gia đình, rồi một số người trong gia đình đã chết, và họ vô cùng hối hận. Có những bệnh nhân khác nhiễm virus vẫn tin rằng virus là trò lừa bịp.

Xem thêm: Cuồng tin giả

Những câu chuyện này có một điểm chung – họ tin vào tin giả. Tin giả chết người. Hiện giờ vẫn còn nhiều người không tin vào sự nguy hiểm của COVID-19. Một số thậm chí còn lãnh cảm pha trò hay biểu tình phản đối. Tin tức giả mạo đã trở thành xu hướng và được tăng tốc bởi các phương tiện truyền thông xã hội không được kiểm soát. Vòng đời của tin giả rất đơn giản. Chúng được tạo ra để phục vụ cho mục đích chính trị, được lan rộng để trở thành một âm mưu chi tiết hơn, được truyền đi và khuếch đại bởi những người ủng hộ/tin tưởng. Tin giả dĩ nhiên không thành hiện thực và chìm vào quên lãng. Sau đó chu kỳ lại xảy ra, với những tin giả mới hơn, chấn động hơn. Hằng số là: Tin tức giả mạo và những người ủng hộ/tin tưởng giống nhau. Họ không cảm thấy tin tức giả đang làm tổn thương xã hội, miễn nó phục vụ mục đích của họ. Đã nhiều công ty bị nao núng và thậm chí phá sản vì tin giả. Chỉ vì tin giả ít nhất cũng tạo ra “tiếng động”, lan vào lòng nghi ngờ của người tiêu dùng. Tin giả cũng có tác động như thế trong xã hội.

Một số đông những người ủng hộ ông Trump là những người vừa phản đối dữ dội cái mà họ gọi là “fake news” (khi ám chỉ truyền thông dòng chính) vừa tạo ra trận dịch fake news gây tổn hại nghiêm trọng cho nền dân chủ (Getty Images)

Tôi có một người bạn tin vào tin giả. Cô ấy thường xuyên gửi tin giả đến nhóm bạn bè chúng tôi. Vài lần, tôi đưa cho cô ấy thông tin để chỉ ra rằng những gì cô ấy gửi là tin giả. Cô ấy thừa nhận, cười trừ, nhưng vẫn tiếp tục tung tin giả, bao gồm cả gian lận bầu cử với đủ loại câu chuyện giả mạo, như thể tin tức giả là những viên kẹo ban phát và không làm hại ai. Có một khuôn mẫu quen thuộc ở nhiều người. Họ đọc tin tức giả bằng tiếng Việt. Vì đa số họ không quen đọc tin tức tiếng Anh. Sau khi có ấn tượng đầu tiên, họ bám vào tin giả để củng cố niềm tin. Không chỉ vậy, họ còn nâng Trump lên vị trí thánh hay đấng cứu rỗi, khiến họ càng dễ rơi vào những cái bẫy tin giả có nội dung tâng bốc ông Trump. Đến giờ thì họ không còn tin vào những gì xảy ra hiển nhiên trước mặt, trước bất kỳ tin tức nào bất lợi cho Trump. Họ “lý giải” bằng những lập luận luôn khước từ sự thật và bằng tin giả. Điều lạ là khi kết quả xảy ra ngược với phán đoán, họ bỏ qua, mà không phân tích lại, tại sao mình sai.

Vụ máy chủ Dominion liên quan Venezuela và các thế lực cánh tả, do Sidney Powell khuếch đại, là một trong những tin giả lan truyền kinh khủng nhất sau bầu cử. Nhiều hãng truyền thông đã vạch ra mâu thuẫn và vô căn cứ của thuyết này. Nhưng một số người vẫn tin. Họ tin vì không chỉ tin vào tin giả mà còn vì họ bám vào niềm tin rằng ông Trump có thể lật ngược được thế thua. Đó cũng là cách mà họ tin Trump có thể thắng kiện, bất chấp thực tế rằng gần như tất cả đơn kiện của Trump đều thất bại thảm hại… Nhiều tin giả được phát tán lại xuất phát từ các đồng minh của Trump như Roger Stone hoặc những thành viên trong chiến dịch của ông ta. Bản thân Trump và con cái của ông cũng phát tán tin giả nhiều lần. Khi hỏi, họ đơn giản trả lời rằng họ chỉ truyền tiếp, “không biết” đó là tin giả!

Tin giả không chỉ được lan truyền từ những người cả tin vào thuyết âm mưu mà còn từ những tờ báo cánh hữu như tờ Breitbart

Khi được chỉ ra những sai lệch trong tin giả, bạn tôi không hề nao núng. Cô ấy tiếp tục lan truyền một tin khác, mới hơn. Khi được hỏi có bằng chứng không, cô ấy nói, chúng ta nên chờ, rằng Tổng thống Trump sẽ thực hiện một “cú lật ngược bất ngờ”. Điều đáng nói là ngày càng có nhiều người cả tin như thế. Quá trình đầu độc đã hoàn thành. Nếu một số lượng lớn người dân tin rằng có gian lận bầu cử, nền dân chủ Mỹ sẽ gặp khó khăn. Nếu điều gì đó gieo lên độ nghi ngờ, người ta có khuynh hướng mất niềm tin vào nền dân chủ. Chúng ta cần mọi người tin tưởng vào sức mạnh của hệ thống Dân chủ Mỹ. Đó là tiêu chuẩn căn bản để đưa đất nước, và có lẽ cả thế giới, đi lên, như chúng ta từng có trước thời đại Donald Trump.

Thất bại trong cuộc bầu cử của Tổng thống Trump đang gây đau đớn cho những người ủng hộ ông. Họ cố bám vào bất cứ gì để giữ hy vọng. Tin giả đang đóng vai trò như một liều thuốc an thần. Nó giúp họ “giảm sốc” trước thực tế rằng “tổng thống của họ” đang trở thành cái bóng mờ dần. Đưa mọi người trở lại sự thật cơ bản là điều quan trọng để cho phép mọi người được đối xử với sự tôn trọng cá nhân nói riêng và tôn trọng xã hội nói chung. Cần nhấn mạnh, khi phát tán tin giả, bạn không chỉ tạo ra một niềm tin ảo tưởng mà bạn còn đang làm tổn hại chính cái xã hội dân chủ mà bạn đáng lý cần đóng góp sao cho nó trở nên dân chủ một cách đúng nghĩa. Sự ổn định tương lai của thế hệ sau cũng như tương lai một quốc gia chỉ có thể được xây dựng trên nền tảng của sự thật lịch sử chứ không phải bằng sự dối trá và những thủ đoạn đánh cắp sự thật.

Nam California, 29/11/2020