Dàn đồng ca báo chí trong nước đồng loạt mặc áo đỏ rực, với sự tổng chỉ huy của nhạc trưởng Ban Tuyên giáo, đang nhất loạt tung hô trong tinh thần “tự sướng” về sức mạnh của “quân đội nhân dân” thể hiện trong chương trình “A80” (tên gọi tắt chính thức của lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh). Trớ trêu và mỉa may thay, “hàng nóng” mà quân đội đang mang ra “khè” dân chúng lại toàn đồ “ve chai”. Có những “món” thậm chí có “bề dày lịch sử” từ Đệ nhị Thế chiến!
Cuộc triển lãm hàng ve chai tân trang
Ngôn ngữ báo chí về sự kiện “A80” nghe rất rổn rảng. Đại loại: “Biên đội 3 chiếc Yak-130 xé gió”, “Tiêm kích hổ mang chúa Su30-MK2 trên bầu trời Hà Nội”, “Quảng trường lúc này nắng nhẹ, có gió, trời hửng sáng. Người dân tập trung về khu vực đường Độc Lập chờ đón máy bay bay qua…”; rằng “dàn khí tài và xe tăng trong dịp lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9 được đánh giá là hiện đại, đa dạng và đầy ấn tượng, thể hiện sự tiến bộ vượt bậc của công nghiệp quốc phòng Việt Nam…”
Trong những người dân bình thường xem chương trình “xiếc nhào lộn trên không” miễn phí này, có mấy ai biết và chịu khó tìm hiểu rằng tất cả khí tài quân sự đang được phô bày toàn đồ ve chai mà quân đội nhiều nước đã vất từ lâu.
Trong thế giới thông tin ngày nay, rất dễ dàng để tìm hiểu nguồn gốc những món hàng quân sự mà Việt Nam đang mang ra khoe với dân chúng. Vô tình, họ cho thấy quân đội Việt Nam lạc hậu thê thảm đến mức nào. Chỉ cần tìm nhanh trên internet, có thể phì cười khi biết chiếc xe tăng lội nước BMP-1 đang xuất hiện ở Ba Đình cho chương trình “A80” là hàng Liên Xô, được sản xuất từ năm 1966. Có tuổi thọ thậm chí hơn cả BMP-1 là xe tăng T-54 và T-55 (cũng có mặt trong chương trình “A80”). Xe tăng thế hệ này là “dòng tối cổ”. Chúng có mặt trên quân sử từ tận năm 1946!
Trong bài “Dàn khí tài ‘Make in Việt Nam’ sẽ xuất hiện trong diễu binh A80”, báo Tuổi Trẻ còn sướng rân khi viết rằng “Tổ tên lửa S125-VT là phiên bản hiện đại hóa của tổ hợp S125P Pechora (Liên Xô) do Viettel hiện đại hóa của Quân chủng Phòng không – Không quân”. Không ai biết Viettel hiện đại hóa S125-VT như thế nào nhưng nếu có thì chắc cũng nhọc công không ít vì hỏa tiễn cổ lỗ sĩ này (Liên Xô sản xuất) đã ra đời từ năm 1961!
Và “bên cạnh đó”, còn có “các tổ hợp tên lửa đạn đạo Scud-B với tên lửa đối đất R-17E”. Thật khó có thể tưởng tượng một “quân đội mạnh” và luôn được “hiện đại hóa” như Việt Nam mà đến tận nay vẫn khoe còn xài Scub – thứ hỏa tiễn được sản xuất từ năm 1957 (Scud A); được nâng cấp lên thành Scud B (1964); được nâng cấp lên thành Scud C (1965); và được nâng cấp lần cuối cùng lên thành Scud D (1989). Nói tóm lại, phòng không Việt Nam hiện vẫn dùng thứ đồ lạc hậu có từ năm 1964 – cách đây hơn sáu thập niên!
“Tự hào” nhất là dàn máy bay. Theo chương trình “A80”, đội hình bay “được tổ chức với 9 tốp, khoảng 30 máy bay các loại, bao gồm trực thăng Mi, CASA 295, CASA 212i, Yak-130, L-39NG và SU-30MK2”…
Trong bài “Không quân Việt Nam đã sử dụng những chiến đấu cơ nào trong 65 năm qua?” trên Dân Trí, tác giả cho biết “Không quân Nhân dân Việt Nam đang nỗ lực hiện đại hóa với việc mua sắm nhiều tiêm kích đa năng Su-30MK2. Tính tới nay, không quân ta có tổng cộng 36 máy bay Su-30MK, Su-30MK2. Đây là những chiếc chiến đấu cơ hiện đại nhất của lực lượng không quân ta. Su-30MK/MK2 có khả năng mang 8 tấn vũ khí gồm các loại tên lửa, bom dẫn đường chính xác cao”.
Một lực lượng không quân mạnh mà chỉ có “36 máy bay Su-30MK, Su-30MK2” thì đánh đấm nỗi gì! Hơn nữa, cái mà báo chí trong nước gọi là “hổ mang chúa” SU-30MK2 thật ra là dòng máy bay quân sự thuộc loại “tiền hiện đại”. Nó được sản xuất từ năm 2000!
Trực thăng Mil Mi-17, với màn biểu diễn treo cờ đảng bay lả lướt trên bầu trời Hà Nội, cũng là sản phẩm Liên Xô, được sản xuất từ năm 1977 (bay thử nghiệm lần đầu năm 1975). Chiếc CASA C295 sản xuất ở Tây Ban Nha cũng cũ không kém, ra lò từ năm 1971; trong khi đó, Yakovlev Yak-130 của Liên Xô là dòng máy bay huấn luyện được nghiên cứu từ năm 1991 và bay thử nghiệm năm 1996…
Sức mạnh của sự… tự sướng
Với mớ khí tài ve chai đồng nát sắt vụn, có thể thấy năng lực quân sự và quốc phòng của Việt Nam đến đâu. Trong khi đó, truyền thông vẫn rổn rảng “tự hào”. Trong bài “Công nghiệp quốc phòng bứt phá ấn tượng”, tờ Quân Đội Nhân Dân viết: “Ngành công nghiệp quốc phòng đã có bước phát triển đột phá ấn tượng, từng bước khẳng định năng lực nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, sản xuất, sửa chữa, cải tiến, hiện đại hóa vũ khí trang bị kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”, rằng quân đội Việt Nam đã “làm chủ nhiều công nghệ nền, công nghệ lõi”.
Trên bề mặt, Việt Nam có lực lượng quân đội đông và một học thuyết phòng thủ rõ ràng. Nhưng khi đặt dưới kính hiển vi về công nghệ, hậu cần, và chuỗi cung ứng, bức tranh hiện ra lại là sự chắp vá: một đội quân đông nhưng hoàn toàn không có chút kinh nghiệm trong bất kỳ mô hình chiến tranh hiện đại nào. Tự hào “đuổi Mỹ” bằng AK-47, quân đội Việt Nam ngày nay hoàn toàn thiếu năng lực tác chiến hiện đại. Nói cách khác, quân đội Việt Nam không đủ mạnh để răn đe hữu hiệu trong một khu vực đang quân sự hóa nhanh nhất thế giới.
Chính sách quốc phòng “ba không” (không liên minh quân sự, không cho đặt căn cứ nước ngoài, không liên kết nước này để chống nước kia) là học thuyết giúp Việt Nam đi dây giữa các cường quốc. Vô hình trung, chiến lược này là vòng kim cô trói tay quân đội. Trong một khu vực mà các nước láng giềng (Philippines, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Nam Hàn…) kết nối chặt với Mỹ, Nhật, Úc để nâng năng lực giám sát và răn đe trên biển, Việt Nam lại chơi trò “không liên kết” thì chỉ tổ tự hại mình.
Khác với thời “chống Mỹ cứu nước”, khả năng răn đe quân sự ngày nay không chỉ là số quân hay ý chí mà là khái niệm C4ISR (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance). Cái gọi là “ba không” lạc hậu và lỗi thời đến mức nó phủ định tuyệt đối giá trị của khái niệm C4ISR trong quân sự và quốc phòng hiện đại. Điều này cho thấy Việt Nam không thể xây dựng quốc phòng bằng cách chỉ mua vài khẩu mới toanh rồi đứng bồng súng khoe trước cửa nhà.
Vài thập niên gần đây, quân đội Việt Nam “từng bước” hiện đại hóa bằng cách sắm đồ Nga, từ máy bay Su-27/30, tàu ngầm Kilo, hỏa tiễn phòng vệ bờ biển Bastion-P, đến phòng không S-300/400… Tuy nhiên, cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã khiến mọi người tá hỏa nhận ra rằng hàng Nga không “xịn” như được tưởng. Cuộc chiến Nga ở Ukraine cũng khiến chuỗi cung ứng và hoạt động bảo trì của Nga đối với quân đội Việt Nam bị ảnh hưởng nặng: thiếu phụ tùng, chậm bảo dưỡng, và rủi ro kỹ thuật gia tăng theo thời gian sử dụng. Việt Nam bắt đầu tìm nguồn khác. Vấn đề ở chỗ hàng nóng phương Tây hoàn toàn khác với hàng Nga. Các hệ thống không tương thích với nhau. Điều nguy hiểm ở chỗ sự phụ thuộc vào chuẩn Nga khiến việc tiêu chuẩn hóa theo hướng nội địa hóa gặp rào cản khi muốn “đảo trục” sang hệ NATO hay hệ qui chuẩn vũ khí phương Tây nói chung.
Công nghiệp quốc phòng Việt Nam – dù luôn tìm cách che mắt công chúng như thể đó là những bí mật quân sự, cùng lúc lại tâng bốc những thành tựu đạt được – thật ra chỉ là một nền công nghiệp vá víu và tập tành. Tân trang sơn phết là chủ yếu, chứ không phải đột phá sáng tạo. Kỹ sư quốc phòng Việt Nam dường như chỉ giỏi sửa chữa, đại tu, ráng “gia hạn tuổi thọ” cho những thiết bị và quân dụng mục nát và rỉ sét.
Không chỉ là chuyện sắm súng
Việt Nam đang nỗ lực “đa dạng hóa” hệ thống vũ khí. Tháng Mười Hai, 2024, hàng loạt hãng vũ khí lớn đã có mặt tại cuộc triển lãm quốc phòng ở Hà Nội, trong đó có Boeing, Lockheed Martin, Airbus và cả các công ty Trung Quốc, cũng như Đức, Iran, Israel, Ukraine, Nga… Tháng Tư, 2025, trang tin quốc phòng 19FortyFive cho biết Việt Nam và Mỹ chuẩn bị hoàn tất thỏa thuận thương vụ chiến đấu cơ F-16. Trước đó, Tháng Giêng, 2025, Việt Nam và Nam Hàn cũng bàn về hợp đồng vũ khí $300 triệu, thương vụ đầu tiên giữa hai nước. Hãng tin Yonhap dẫn các nguồn tin trong ngành công nghiệp và chính phủ Nam Hàn cho biết Seoul dự kiến chuyển giao cho Hà Nội 20 khẩu pháo tự hành K9.
Tuy nhiên, con đường hiện đại hóa quốc phòng của Việt Nam cũng là con đường của… tham nhũng. Tháng Hai, 2025, tờ Bild của Đức cho biết bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn, cựu chủ tịch kiêm tổng giám đốc Công ty Cổ phần Quốc tế Tiên tiến (AIC), hiện là “người đàn bà được bảo vệ nghiêm ngặt nhất ở Đức”. Tại Việt Nam, bà Nhàn nằm trong danh sách truy nã sau khi bị cáo buộc tham nhũng và bị kết án vắng mặt 30 năm tù vào năm 2023 vì tội gian lận đấu thầu và hối lộ. Vấn đề mà báo chí Việt Nam không dám nói rõ là bà Nhàn dính sâu vào những giao dịch vũ khí bí mật, trong đó có vai trò trung gian trong các thương vụ mua vũ khí từ Israel cho Việt Nam…
Liên quan tham nhũng, cần nói thêm, năm 2022, có đến năm tướng cảnh sát biển bị bắt với cáo buộc tham ô tài sản.
Trở lại với mớ đồng nát được phết lớp sơn mới mà quân đội Việt Nam đang khoe trong chương trình “A80”. Đáng lý phải giấu đi chứ ai lại vạch áo cho người xem lưng? Đáng lý phải tự soi xem bản thân mình yếu thế nào so với các nước khu vực. Hơn nữa, đáng lý phải cho toàn dân biết sự thật đằng sau hàng loạt vụ tử nạn bất thường và mờ ám của những phi công lái thứ đồ cổ lỗ sĩ không an toàn.
Chỉ trong năm 2016, có đến bốn vụ như vậy: vụ rơi máy bay Su30 MK2 trên vùng biển Nghệ An ngày 14 Tháng Sáu; vụ rơi máy bay CASA 212 trên vịnh Bắc Bộ ngày 16 Tháng Sáu; vụ rơi máy bay L39 khi đang bay huấn luyện tại Phú Yên ngày 26 Tháng Tám; và vụ rơi máy bay trực thăng EC 130T2 ngày 18 Tháng Mười tại Bà Rịa-Vũng Tàu. Hai năm sau, Tháng Bảy 2018, lại xảy ra vụ chiếc Su-22 khi bay huấn luyện bị rơi ở Nghệ An khiến hai phi công tử nạn…
