Nghĩa của “Mạo” trong từ “Miếu Mạo”

Từ điển từ láy tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ – Hoàng Văn Hành chủ biên) thu thập “miếu mạo” và giải thích: “MIẾU MẠO dt. Miếu (nói khái quát). Tu sửa đền chùa, miếu mạo. “…cô tây Hoẻn dắt đức lang quân đi khắp đình chùa miếu mạo” (Ngô Tất Tố)”

               Có lẽ nhóm soạn giả cho rằng, “mạo” chỉ là yếu tố láy âm của “miếu”. Tuy nhiên, “miếu mạo” 廟貌 là từ ghép chính phụ gốc Hán: “miếu” 廟 nghĩa là ngôi nhà, phòng thất dựng lên để tế tự tổ tiên, quỷ thần (như thái miếu 太廟; đền miếu); “mạo” 貌 là dáng dấp, dung nhan (như dung mạo 容貌; diện mạo 面貌). Hán ngữ đại từ điển giảng:

-“miếu: 1 phòng thất tế tự thần vị tiên tổ thời xưa.” [: 1.舊時供祀先祖神位的屋舍].

-“mạo: 1 diện mạo; dung nhan” [: 1.面容; 容顏].

-“miếu mạo: “Thi Chu TụngThanh miếu tự”, Trịnh Huyền chú giải: “Miếu là tiếng nói và dung mạo. Cái tinh anh của người chết không thể nhìn thấy, nhưng có thể dựng tượng, lập cung thất tại nơi ở lúc sinh thời, thì cũng như nhìn thấy dung mạo của người đã khuất vậy”.

Nhân đó gọi đền miếutượng thờmiếu mạo.” [廟貌:“詩‧周頌‧清廟序”鄭玄箋:“廟之言貌也,死者精神不可得而見,但以生時之居,立宮室像貌為之耳.”因稱廟宇及神像為廟貌].

               Nhiều cuốn từ điển tiếng Việt hãy còn giảng nghĩa rất rõ ràng:

Việt Nam tự điển (Hội Khai trí Tiến đức): “miếu – mạo • Hình dáng cái đền <> Miếu-mạo nguy-nga.”. 

Từ điển Việt Nam phổ thông (Đào Văn Tập): “miếu – mạo • Hình dáng cái miếu <> miếu-mạo nguy-nga”.

-Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên, bản có chú chữ Hán cho những từ Hán Việt của Vietlex): “miếu mạo • 廟貌 d. miếu [nói khái quát]: “Trong câu chuyện của ông, làng hiện lên với bao đình chùa miếu mạo, với cảnh sông bến tuyệt đẹp.” (Trần Thanh Hà)”.

Như vậy, “miếu mạo” 廟貌 là từ ghép chính phụ gốc Hán, chứ không phải từ láy, như “Từ điển từ láy tiếng Việt” (Hoàng Văn Hành chủ biên) nhầm lẫn.

Chuyên đề bookmark

Chữ nghĩa

Cùng Tác Giả: Hoàng Tuấn Công

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 2)

Hoàng Tuấn Công (27/04/2021)

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 2) b – Hiểu sai nghĩa của từ và yếu tố Hán Việt: 9 -“Ăn bậy nói càn: Ngày xưa, ở các bến đò, cổng chợ, có những người làm thuê, gánh mướn, thường tụ tập đón khách để…

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 1)

Hoàng Tuấn Công (27/04/2021)

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 1) Sách “Thành ngữ bằng tranh” (Biên soạn: Nguyễn Thị Hường Lý; Tranh: Nguyễn Quang Toàn – NXB Kim Đồng, 2020). NXB Kim Đồng cho biết, sách “Thành ngữ bằng tranh” là một cuốn “từ điển bỏ túi với…

Từ “túi đom đóm” của Tàu đến “trứng đom đóm” của Ta

Hoàng Tuấn Công (10/04/2021)

Đời Tấn (晉) có người học trò tên là Xa Dận (車胤), tự Vũ Tử (武子), thông minh dĩnh ngộ ham học, nhưng gia cảnh bần hàn. Nhà nghèo, không đủ tiền mua dầu thắp sáng, nên vào những đêm hè, Xa Dận bắt đom đóm bỏ vào một cái…

Chuyên Đề: Chữ nghĩa

Hoàng Xuân Hãn và những sáng tạo trong từ vựng khoa học

SPLUS Academy (05/12/2025)

Ở giai đoạn bản lề của lịch sử, tài liệu tiếng Việt còn khiêm tốn, học giới Việt Nam đã đối mặt bài toán khó nhằn: làm sao để đặt tên cho những khái niệm khoa học hoàn toàn mới, vừa chính xác, vừa trong sáng, lại vừa mang “tính…

Nghĩ về ngôn ngữ sách giáo khoa

Lê Nguyễn (17/10/2025)

Có lẽ ở hầu hết các dân tộc trên thế giới, ngôn ngữ bao giờ cũng có trước văn tự. Ở nước ta cũng thế, ngay từ khi lập quốc, người Việt đã có ngôn ngữ riêng, mãi đến thế kỷ 13-14, dưới thời Trần, mới có một văn tự…

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 2)

Hoàng Tuấn Công (27/04/2021)

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 2) b – Hiểu sai nghĩa của từ và yếu tố Hán Việt: 9 -“Ăn bậy nói càn: Ngày xưa, ở các bến đò, cổng chợ, có những người làm thuê, gánh mướn, thường tụ tập đón khách để…

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 1)

Hoàng Tuấn Công (27/04/2021)

Một số sai sót trong sách “Thành ngữ bằng tranh” (Kỳ 1) Sách “Thành ngữ bằng tranh” (Biên soạn: Nguyễn Thị Hường Lý; Tranh: Nguyễn Quang Toàn – NXB Kim Đồng, 2020). NXB Kim Đồng cho biết, sách “Thành ngữ bằng tranh” là một cuốn “từ điển bỏ túi với…

Từ “túi đom đóm” của Tàu đến “trứng đom đóm” của Ta

Hoàng Tuấn Công (10/04/2021)

Đời Tấn (晉) có người học trò tên là Xa Dận (車胤), tự Vũ Tử (武子), thông minh dĩnh ngộ ham học, nhưng gia cảnh bần hàn. Nhà nghèo, không đủ tiền mua dầu thắp sáng, nên vào những đêm hè, Xa Dận bắt đom đóm bỏ vào một cái…

“Bắt chấy cho mẹ chồng thấy bồ nông dưới biển” là thế nào?

Hoàng Tuấn Công (16/11/2020)

  Tục ngữ Việt Nam có câu: “Bắt chấy cho mẹ chồng thấy bồ nông nông dưới bể”. Các Nhà biên soạn từ điển, nghiên cứu văn hóa dân gian giải thích: – “Từ điển tục ngữ Việt” (Nguyễn Đức Dương-NXB Tổng hợp TPHCM-2012) ghi chú: “Chưa rõ nghĩa”. – “Tục ngữ Việt Nam” (Nhóm Chu Xuân Diên-Lương…

Bài Ngẫu Nhiên

Oscar 2021: “Second best” cho Yuh-Jung Youn

Mạnh Kim (27/04/2021)

Steven Yeun, Alan S. Kim, Yuh-Jung Youn, Yeri Han và Noel Cho trong Minari (Josh Ethan Johnson—©A24) Là gương mặt có thể xa lạ với màn bạc Mỹ nhưng Yuh-Jung Youn đã là diễn viên quen thuộc nhiều năm với người mê điện ảnh châu Á. Khán giả Việt Nam không…

Gitanjali Rao, 15 tuổi, Kid of the Year của TIME 2020

Kim Nguyên (04/12/2020)

92 năm qua, tạp chí TIME luôn duy trì truyền thống chọn “Nhân vật trong năm”. Năm 2019, cô bé 16 tuổi Greta Thunberg đã trở thành “nhân vật trong năm” trẻ nhất lịch sử báo TIME và là người đầu tiên dưới 25 tuổi được chọn. Năm nay, phối…

Huy Đức

Mạnh Kim (09/06/2024)

Cách đây vài tháng, tôi nhận được cuộc gọi của anh T. Anh cho biết, một nguồn khả tín của anh báo rằng danh sách bị bắt trong năm nay có tên Huy Đức. Không chỉ có tên, Huy Đức còn nằm ở đầu bảng. Do vậy, việc bắt Huy…

Mai Anh Việt và “Vầng tóc rối”

Huỳnh Duy Lộc (16/09/2020)

Tháng 7-2020, nhạc sĩ Mai Anh Việt cho ra mắt tuyển tập “Tình khúc Mai Anh Việt”, tập hợp 65 ca khúc anh đã sáng tác trong hơn 30 năm qua, bắt đầu từ những ca khúc như “Tàn dư một đời” và “Gió” viết năm 1985. Bìa và phụ…

Tìm cái gốc đa…

Mạnh Kim (09/09/2025)

Sau nửa thế kỷ sinh sống ở hải ngoại, nhiều người ngày càng lo rằng chúng ta không còn có thể giữ được cái gốc đa… Nhưng điều này có đáng lo như thế hay không?