Moscow bày ra muôn vàn thủ đoạn để có thể vừa tuyên truyền vừa dùng công cụ thông tin để phá hoại truyền thông thế giới. Sự tinh vi của các thủ đoạn và mánh khóe này nguy hiểm khôn lường…

Tháng Tám 2023, một người tự xưng Mohamed al-Alawi xuất hiện trên YouTube, nói rằng mình là một nhà báo điều tra ở Ai Cập. Đương sự cung cấp một tin sốt dẻo và chấn động: Mẹ vợ của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vừa mua một biệt thự gần nhà của minh tinh điện ảnh Angelina Jolie ở El Gouna, một thị trấn nghỉ mát thuộc Hồng Hải. Câu chuyện nhanh chóng lan truyền, thông qua nhiều phương tiện truyền thông xã hội, từ Ai Cập đến Nigeria. Những tưởng câu chuyện nhạt dần nhưng bốn tháng sau, hai video mới lại xuất hiện trên YouTube, nói rằng “nhà báo” Mohamed al-Alawi đã bị đánh chết ở Hurghada, thị trấn cách El Gouna 20 dặm về phía Nam. Nguyên nhân: Đương sự bị mật vụ Ukraine sát hại!

Từ khi xâm chiếm Ukraine, Nga liên tiếp tung thông tin sai lệch nhằm gây mất uy tín Tổng thống Volodymyr Zelensky và làm suy yếu sự ủng hộ phương Tây dành cho Kyiv. Với vụ “Mohamed al-Alawi”, Moscow tiến thêm một bước: Tạo nên một câu chuyện kéo dài, được xây dựng công phu, quanh một nhân vật hư cấu và được tô điểm bằng những tình tiết ly kỳ. Darren Linvill, giáo sư và giám đốc Trung tâm Pháp y Truyền thông thuộc Đại học Clemson, người từng nghiên cứu sâu rộng về thông tin sai lệch của Nga, nói rằng đây là chiêu mới của Moscow vì trước nay họ không dựng lên nhân vật hư cấu nào và lập ra kịch bản chi tiết xoay quanh nhân vật tưởng tượng đó.

Chiến dịch truyền thông mới của Moscow cho thấy bộ máy thông tin Nga đang thay đổi chiến thuật, cách thức lẫn mục tiêu. Bộ máy quân sự Nga trên mặt trận Ukraine đang điều chỉnh chiến thuật sau những tổn thất nặng nề trên chiến trường thì bộ máy truyền thông của họ cũng tìm cách thức mới, khi những câu chuyện được kể theo motif cũ không còn “ăn khách” và mất tính hiệu quả.

Đại loại: Tháng Hai 2024, một video trên TikTok cho thấy một bác sĩ Ukraine làm việc cho Pfizer đã cáo buộc hãng dược này thực hiện các xét nghiệm bất hợp pháp trên trẻ em. Trên mạng xã hội X (Twitter), một người tự xưng là trợ lý sản xuất của Paramount Pictures cho biết họ đang thực hiện bộ phim tiểu sử về Volodymyr Zelensky với những tình tiết “chưa từng được công bố”.

“Mohamed al-Alawi” không là vụ việc duy nhất cho thấy các cáo buộc vô căn cứ nhằm vào Volodymyr Zelensky, đặc biệt việc quy chụp ông dùng tiền viện trợ phương Tây để tậu tài sản ở nước ngoài. Chuyện Volodymyr Zelensky sắm bất động sản nước ngoài thậm chí có nhiều “phiên bản”, chẳng hạn một biệt thự ở Vero Beach (Florida) và một nơi nghỉ dưỡng ở Đức từng được Bộ trưởng Tuyên truyền Đức Quốc xã Joseph Goebbels sử dụng. Microsoft cho biết Nga thậm chí lắp ghép hình ảnh và âm thanh của những diễn viên và người nổi tiếng trên ứng dụng Cameo để “tố cáo” Volodymyr Zelensky là “một tên nghiện ma túy”. Những tin tức bịa đặt như vậy lan rất nhanh và dập rất khó.

Cần nhắc lại, video “nhà báo Mohamed al-Alawi” xuất hiện lần đầu vào ngày 20 Tháng Tám 2023 trên một trang mà tài khoản YouTube của nó hoàn toàn không hoạt động trước đó. Cũng chẳng có ai là “Mohamed al-Alawi” đứng tên trên bất kỳ bài báo hoặc video nào trước đây. Theo Active Fence, một công ty bảo mật internet, “nhà báo Mohamed al-Alawi” không có bạn bè hoặc kết nối xã hội trên mạng. Trong video, “Mohamed al-Alawi” công bố ảnh chụp hợp đồng mua bán và căn biệt thự mà Volodymyr Zelensky “đã mua”.

Hai ngày sau, xuất hiện một bài viết xác nhận nội dung của video, dưới dạng bài quảng cáo trả phí trên Punch, một hãng tin ở Nigeria. Tác giả bài viết trên Punch là một nhân vật lạ hoắc tên “Arthur Nkono”. Trong bài báo, “Arthur Nkono” dẫn lời một nhà khoa học chính trị, Abdrulrahman Alabassy, để xác chứng cho những gì “Mohamed al-Alawi” kể. Một lần nữa, “Abdrulrahman Alabassy” cũng không hề tồn tại! Nói cách khác, trong câu chuyện này, có đến ba nhân vật không có thực: “Mohamed al-Alawi”, “Arthur Nkono” và “Abdrulrahman Alabassy”.

Ấy thế, vụ Volodymyr Zelensky “tậu biệt thự” nhanh chóng lọt lên X (Twitter), trong một bài đăng của Sonja van den Ende, một nhà hoạt động ở Hà Lan, người vốn có liên hệ với chính phủ Nga. Theo Viện Đối thoại Chiến lược, Sonja van den End từng là quan sát viên bầu cử tại vùng lãnh thổ bị chiếm đóng của Ukraine trong cuộc bầu cử do Nga tổ chức vào Tháng Chín 2023. Vài ngày sau, thông tin về căn biệt thự ở Hồng Hải của Volodymyr Zelensky xuất hiện trên X (Twitter) tiếng Pháp và tiếng Romania, và bằng tiếng Anh trên ba diễn đàn Reddit. Rồi một tuần sau, nó xuất hiện ào ạt trên các mạng truyền hình nhà nước Nga, từ Channel One, Rossiya 24 đến RT…

Naguib Sawiris, thành viên của gia đình Ai Cập sở hữu khu bất động sản ở Hồng Hải, nói rõ rằng biệt thự của họ chưa bao giờ bán cho Volodymyr Zelensky. Tuy nhiên, vụ việc vẫn không dừng lại. Có tin “Mohamed al-Alawi” bỗng mất tích. Thế rồi, cuối Tháng Mười Hai 2023, đột nhiên hai video mới xuất hiện ở kênh “Egypt News” trên YouTube, nói rằng “Mohamed al-Alawi” đã bị giết thảm.

Trang “Egypt News” chỉ được tạo ra vào hôm trước. Trong video trên “Egypt News”, một người đàn ông che mặt, được xác định là anh trai của “Mohamed al-Alawi”, nói rằng “Mohamed al-Alawi” đã bị giết chết bởi “lực lượng đặc biệt Ukraine hành động thay mặt cho Tổng thống Zelensky”. Câu chuyện sau đó xuất hiện trên trang web của Middle East Monitor (do một tổ chức phi lợi nhuận nổi tiếng ở London điều hành và được chính phủ Qatar tài trợ). Một nhà báo từng đưa tin từ Moscow cho tờ The Telegraph of London, Ben Aris, thậm chí trích rất dài khi “tường thuật” về vụ này. Vụ việc còn xuất hiện bằng tiếng Anh trên trang web Clear Story News!

Một cách tổng quát, những chiến dịch bôi nhọ Ukraine luôn được thực hiện tinh vi. Theo Institute for Strategic Dialogue, một bài báo kể rằng, có một nhà báo Pháp cho biết con trai của tỷ phú George Soros đã bí mật mua đất để xây bãi chứa chất thải độc hại ở Ukraine. Một bác sĩ giấu tên ở châu Phi cho biết, một tổ chức từ thiện y tế Mỹ, Global Surgical and Medical Support Group, đang gom nội tạng binh sĩ Ukraine bị thương để cấy ghép cho các sĩ quan NATO. Rồi một người tên Shahzad Nasir, là nhà báo của trang tin Emirates 24/7, phanh phui rằng băng đảng của Volodymyr Zelensky đã mua hai du thuyền – Lucky Me và My Legacy – với giá $75 triệu…

Vấn đề ở chỗ một số chính trị gia sừng sỏ lại tin những câu chuyện tào lao này. Tháng Mười Hai 2023, trong cuộc phỏng vấn trên “War Room” (podcast được thực hiện bởi Stephen K. Bannon, cố vấn một thời của cựu Tổng thống Donald Trump), Thượng nghị sĩ J. D. Vance (Cộng hòa, Ohio) – người luôn chỉ trích việc viện trợ cho Ukraine – đã tin vào câu chuyện “du thuyền” của Volodymyr Zelensky. J. D. Vance nói, “Có những người sẽ cắt An sinh Xã hội – đẩy ông bà của chúng ta vào cảnh nghèo đói – tại sao? Để cho một trong những bộ trưởng của Zelensky có thể mua một chiếc du thuyền lớn hơn?”