ENGLISH VERSION BELOW
The Press: All Trapped in the Same Cage
_____________
Không chỉ bị áp đặt với chính sách kiểm duyệt cực kỳ khắc nghiệt đối với báo chí trong nước, các nền tảng truyền thông nước ngoài hoạt động ở Việt Nam, từ Google, TikTok đến Facebook, đều bị quản lý nghiêm ngặt.
Trong bài báo ngày 19-6-2023 trên The Washington Post, tác giả Rebecca Tan, chánh văn phòng Đông Nam Á của The Washington Post, tiết lộ rằng Facebook thậm chí có một danh sách viên chức cộng sản Việt Nam “bất khả xâm phạm”, tức bất kỳ thông tin gì liên quan họ đều bị Facebook kiểm duyệt.
Meta – công ty mẹ của Facebook – đã thông qua một danh sách lưu hành nội bộ với tên các quan chức thuộc hệ thống đảng không được phép bị chỉ trích trên Facebook. Danh sách này, được giữ kín trong công ty và chưa từng được báo cáo công khai trước đây, được đưa vào phần hướng dẫn sử dụng để kiểm soát nội dung trực tuyến. Theo tiết lộ của những cựu nhân viên Facebook, đây là danh sách duy nhất ở khu vực Đông Á!
Meta không là công ty truyền thông duy nhất nhân nhượng trong việc gỡ bỏ nội dung “nhạy cảm” ở Việt Nam. Kể từ năm 2019, Google, nơi sở hữu YouTube, đã nhận được hơn 2.000 yêu cầu của chính quyền Việt Nam về việc gỡ bỏ nội dung và họ đã tuân thủ phần lớn các yêu cầu. TikTok cho biết họ cũng xóa hoặc hạn chế hơn 300 bài đăng ở Việt Nam vào năm 2022 vì vi phạm luật địa phương.
The Washington Post nhấn mạnh, dù một số chính phủ trên thế giới có thể yêu cầu Facebook gỡ bỏ nội dung nhưng những nhượng bộ mà Meta thực hiện để có thể sống khỏe tại Việt Nam – quốc gia đông dân thứ 15 trên thế giới – vượt xa những nhượng bộ mà Meta đã đưa ra ở bất kỳ nơi nào khác tại khu vực Đông Á.
Meta bắt đầu theo dõi những yêu cầu kiểm duyệt của chính phủ Việt Nam từ năm 2017. Tính đến tháng 6-2022, Facebook đã chặn hơn 8.000 bài đăng trong nước, hầu hết bị cáo buộc chứa “nội dung chống Đảng Cộng sản và Chính phủ Việt Nam” hoặc thông tin “xuyên tạc, vu khống, xúc phạm” các tổ chức hoặc cá nhân. Việc kiểm duyệt lên đến đỉnh điểm vào năm 2020 với 3.044 lượt xóa – vào thời điểm trước Đại hội Đảng 2021. Dữ liệu kiểm duyệt ít khi được tiết lộ nhưng cơ quan quản lý văn hóa thông tin cho biết từ ngày 15-4 đến ngày 15-5-2023, bộ máy kiểm duyệt Việt Nam đã xem xét hơn 400 bài đăng trên Facebook được xem là lừa đảo hoặc “chống phá nhà nước”; và Meta đã loại bỏ 91% trong số đó.
Báo chí nói chung đang rất nghẹt thở. Mạng xã hội tương tự. Tất cả đều có thể bị “giết” thẳng tay bởi hai điều luật cực kỳ mơ hồ là 331 và 117.
***
“Lịch sử” vài vụ “chôn sống”
-Ngày 1-8-2008: Nguyễn Quốc Phong (Phó Tổng biên tập Thanh Niên), Bùi Thanh (Phó Tổng biên tập Tuổi Trẻ) bị tước thẻ nhà báo.
-Ngày 5-1-2021, Phạm Chí Dũng bị xử 15 năm tù (cùng vụ án, Nguyễn Tường Thụy và Lê Hữu Minh Tuấn 11 năm tù). Tội danh bị quy kết: Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống phá Nhà nước, theo Điều 117 Bộ luật hình sự.
-Ngày 28-10-2021, Trương Châu Hữu Danh bị xử 4 năm 6 tháng tù. Tội: “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước; quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”, theo Điều 331 Bộ luật hình sự.
-Ngày 23-3-2022: Lê Văn Dũng (Dũng Vova) bị xử năm năm tù. Tội: Tuyên truyền chống Nhà nước, theo Điều 117 Bộ luật hình sự.
-Ngày 25-8-2022, Tòa án Hà Nội tuyên y án Phạm Đoan Trang chín năm tù. Tội: Tuyên truyền chống nhà nước theo Điều 88 Bộ luật hình sự 1999 cũ, tức Điều 117 Bộ luật hình sự 2015.
-Ngày 12-4-2023, Nguyễn Lân Thắng bị xử sáu năm tù và hai năm quản chế, theo Điều 117 Bộ luật hình sự. Tội: Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước; xuyên tạc đường lối, chính sách Nhà nước, phỉ báng chính quyền nhân dân.
-Ngày 12-5-2023, Trần Văn Bang bị xử tám năm tù và hai năm quản chế; Ngày 6-6-2023, Đặng Đăng Phước bị xử tám năm tù và bốn năm quản chế. Tội: Làm, tàng trữ, phát tán tài liệu chống phá nhà nước, theo Điều 117 Bộ luật hình sự.
-Ngày 1-6-2024, Huy Đức bị bắt. Ngày 7-6-2024, quyết định khởi tố, bắt tạm giam Huy Đức được chính thức loan bố. Tội: Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân – theo Điều 331 Bộ luật Hình sự.
***
-Ngày 16-7-2018, báo Tuổi trẻ Online bị đình bản ba tháng, phạt 220 triệu đồng. Tội: Thông tin sai sự thật, gây ảnh hưởng “rất nghiêm trọng” trong bài viết “Chủ tịch nước đồng ý cần ban hành Luật biểu tình” đăng trên Tuổi trẻ Online ngày 19-6-2018; trong đó có chi tiết: “Tiếp xúc cử tri với vai trò đại biểu Quốc hội TPHCM, Chủ tịch nước Trần Đại Quang nói ông đồng tình với kiến nghị của cử tri cần có Luật biểu tình và hứa báo cáo Quốc hội về nội dung này”.
-Ngày 7-9-2020, bốn tờ báo bị phạt.
*Dân Việt, tội “thông tin sai sự thật” trong bài “Khởi tố, bắt tạm giam ông Tất Thành Cang, cựu Phó Bí thư TP Hồ Chí Minh” (bị phạt ba triệu);
*Báo điện tử Tổ Quốc, tội “thông tin sai sự thật” trong bài “Chủ tịch HCM – Người sáng lập Nhà nước VNDCCH” (bị phạt 12 triệu);
*VNExpress, tội “thông tin sai sự thật” trong bài 90 năm Ngày truyền thống ngành Tuyên giáo của Ðảng (bị phạt 12 triệu);
*Báo Thanh Niên, tội “thông tin sai sự thật” trong loạt bài tháng 5-2020 về một số dự án đầu tư xây dựng theo hình thức BT tại Hải Phòng (bị phạt 45 triệu).
-Ngày 5-7-2022: Báo Pháp Luật Việt Nam bị phạt 325 triệu đồng, tước giấy phép báo điện tử trong ba tháng. Tội: “Đăng tải thông tin sai sự thật trong 13 bài viết, vi phạm quy định tại Khoản 8 Điều 9 Luật Báo chí 2016, trong đó có hai bài viết gây ảnh hưởng rất nghiêm trọng”.
-Ngày 14-7-2023: Zing News bị tước giấy phép ba tháng và bị phạt 243,5 triệu đồng. Tội: “Không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích ghi trong giấy phép hoạt động báo chí gây ảnh hưởng nghiêm trọng”.
-Ngày 12-3-2024, Tạp chí Diễn Đàn Doanh Nghiệp bị phạt 71,25 triệu đồng vì “những sai phạm trong hoạt động báo chí”.
**
-Điều 25 Hiến pháp năm 2013 ghi: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”.
-Điều 13 Luật Báo chí năm 2016 quy định “Báo chí, nhà báo hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và được Nhà nước bảo hộ”.
-Điều 331 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 quy định về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước; quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm; hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm; Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm.
-Điều 117 Bộ luật hình sự quy định về tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước. Điều luật này được sửa đổi, bổ sung từ Điều 88 Bộ luật Hình sự năm 1999. Điều 117 có ba khung hình phạt chính:
–Khung 1: Tù từ 5 năm đến 12 năm, đối với người phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng.
–Khung 2: Tù từ 10 năm đến 20 năm, với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
–Khung 3: Quy định người “chuẩn bị phạm tội” thì bị phạt từ một năm đến 5 năm tù.
Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị áp dụng một hoặc vài hình phạt bổ sung, quy định tại Điều 122 BLHS năm 2015. Đó là tước một số quyền công dân từ một năm đến năm năm; phạt quản chế, cấm cư trú từ một năm đến 5 năm; bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
___________
The Press: All Trapped in the Same Cage
Not only is Vietnam’s domestic press subject to one of the most draconian censorship systems in the world, but foreign media platforms operating in the country — from Google and TikTok to Facebook — are also tightly controlled.
In a June 19, 2023 report by The Washington Post, Southeast Asia bureau chief Rebecca Tan revealed that Facebook even maintains a list of “untouchable” Vietnamese Communist officials — meaning that any content related to them is automatically censored by the platform.
Meta, Facebook’s parent company, reportedly approved an internal list of party officials who are off-limits to criticism. The list, never before publicly disclosed, is included in internal moderation guidelines used to control online content. Former Facebook employees said this is the only such list in the entire East Asia region.
Meta is not the only company bowing to censorship demands in Vietnam. Since 2019, Google, which owns YouTube, has received over 2,000 government requests to remove content — most of which it complied with. TikTok stated that in 2022 it deleted or restricted more than 300 posts in Vietnam for violating local laws.
The Washington Post emphasized that while many governments around the world ask Facebook to remove content, the level of concession Meta has made to “survive” in Vietnam — the world’s 15th most populous nation — far exceeds what it has accepted elsewhere in East Asia.
Meta began tracking censorship requests from the Vietnamese government in 2017. By June 2022, Facebook had blocked over 8,000 posts in the country, most accused of containing “anti–Communist Party or anti–State content” or “distorted, defamatory, or insulting information” about officials and organizations.
Censorship peaked in 2020, with 3,044 removals, just before the Communist Party Congress in 2021. Data on censorship is rarely disclosed, but Vietnam’s information authorities said that between April 15 and May 15, 2023, they reviewed over 400 Facebook posts deemed “fraudulent” or “anti-state,” and Meta removed 91% of them.
The press is suffocating. So are social networks. Both can be “killed” at any moment under the two notoriously vague laws — Article 331 and Article 117 of the Penal Code.
A Brief “History” of Buried Voices
- August 1, 2008: Nguyễn Quốc Phong (Deputy Editor-in-Chief, Thanh Niên) and Bùi Thanh (Deputy Editor-in-Chief, Tuổi Trẻ) had their press cards revoked.
- January 5, 2021: Phạm Chí Dũng sentenced to 15 years in prison (co-defendants Nguyễn Tường Thụy and Lê Hữu Minh Tuấn received 11 years each) for “producing, storing, or disseminating anti-state materials” under Article 117.
- October 28, 2021: Trương Châu Hữu Danh sentenced to 4 years and 6 months for “abusing democratic freedoms to infringe upon the interests of the State” under Article 331.
- March 23, 2022: Lê Văn Dũng (a.k.a. Dũng Vova) sentenced to 5 years for “anti-state propaganda” under Article 117.
- August 25, 2022: The Hanoi court upheld Phạm Đoan Trang’s 9-year sentence for “anti-state propaganda” under Article 117 (formerly Article 88 of the 1999 Penal Code).
- April 12, 2023: Nguyễn Lân Thắng sentenced to 6 years in prison and 2 years of probation, accused under Article 117 of “producing and disseminating anti-state materials” and “defaming the people’s government.”
- May 12, 2023: Trần Văn Bang sentenced to 8 years in prison and 2 years of probation; June 6, 2023, Đặng Đăng Phước sentenced to 8 years in prison and 4 years of probation, both under Article 117.
- June 1, 2024: Huy Đức arrested. On June 7, 2024, his indictment and detention were officially announced, accused of “abusing democratic freedoms to infringe upon the interests of the State” under Article 331.
Cases of Media Punishment
- July 16, 2018: Tuổi Trẻ Online was suspended for three months and fined 220 million VND for publishing “false information causing serious impact” in the article “President Agrees That Vietnam Needs a Law on Demonstrations” (June 19, 2018), which quoted then-President Trần Đại Quang expressing support for a law on public protests.
-
September 7, 2020: Four newspapers were fined:
- Dân Việt — 3 million VND for “false information” about the arrest of Tất Thành Cang.
- Tổ Quốc — 12 million VND for calling Hồ Chí Minh the “founder of the Democratic Republic of Vietnam.”
- VNExpress — 12 million VND for errors in a piece marking the 90th anniversary of the Party’s Propaganda Department.
- Thanh Niên — 45 million VND for a May 2020 investigative series on BT infrastructure projects in Hải Phòng.
- July 5, 2022: Pháp Luật Việt Nam fined 325 million VND and its online license suspended for three months for “publishing false information in 13 articles.”
- July 14, 2023: Zing News suspended for three months and fined 243.5 million VND for “failing to comply with the paper’s stated editorial mission.”
- March 12, 2024: Diễn Đàn Doanh Nghiệp (Business Forum Magazine) fined 71.25 million VND for “violations in journalistic activity.”
The Legal Cage
-
Article 25 of the 2013 Constitution states:
“Citizens have the right to freedom of speech, freedom of the press, access to information, assembly, association, and demonstration. The exercise of these rights shall be prescribed by law.” - Article 13 of the 2016 Press Law stipulates that “Journalists operate within the framework of the law and are protected by the State.”
- Article 331 of the Penal Code (No. 100/2015/QH13) criminalizes “abusing democratic freedoms to infringe upon the interests of the State or lawful rights of organizations and individuals,” punishable by a warning, up to 3 years of non-custodial reform, or 6 months to 3 years in prison. If deemed “harmful to national security or social order,” the sentence rises to 2–7 years.
-
Article 117 criminalizes “producing, storing, disseminating, or propagandizing information or materials against the State.” Derived from the former Article 88 of the 1999 Penal Code, Article 117 carries three sentencing levels:
- Level 1: 5–12 years for serious offenses.
- Level 2: 10–20 years for especially serious offenses.
-
Level 3: 1–5 years for “preparing” to commit the offense.
Additional penalties include revocation of civil rights (1–5 years), probation or residence ban (1–5 years), and confiscation of property.
In short, Vietnam’s media landscape today resembles a tightly sealed iron cage. Every journalist, every outlet, every platform — whether domestic or foreign — operates under the same lid.
Freedom of the press may be enshrined in the Constitution, but in practice, every word must pass through the sieve of the State. The result is a press that no longer informs, but conforms; not a watchdog, but a well-trained pet.
