(ENGLISH VERSION BELOW)
Trung Quốc ngày càng siết chặt xã hội bằng chính sách gieo rắc sợ hãi, khi toàn bộ hệ thống chính trị và bộ máy tuyên truyền Trung Quốc tạo ra hình ảnh đất nước họ đang trở thành nạn nhân của muôn vàn thế lực; và kẻ thù hãm hại Trung Quốc đang có mặt mọi nơi, “ngay bên cạnh bạn”…
Bắc Kinh đang gieo rắc tuyên truyền rằng các thế lực đánh phá Trung Quốc có mặt mọi nơi. “Chúng” được cài cắm trong các công ty đa quốc gia, thâm nhập mạng xã hội, lảng vảng trong khuôn viên đại học… Một cách gián tiếp khuyến khích sự trở lại của “văn hóa” đấu tố một thời, Bắc Kinh muốn mọi công dân phải cảnh giác trước “chúng”, phải tìm ra “chúng” và đương nhiên phải tiêu diệt “chúng”. Các trường đại học đã yêu cầu giảng viên phải tham gia các khóa học về bảo vệ bí mật nhà nước, ngay cả trong những khoa như… thú y. Một trường mẫu giáo ở thành phố Thiên Tân phía Đông thậm chí tổ chức một cuộc họp để dạy nhân viên cách “hiểu và sử dụng” luật chống gián điệp.
Bộ Công an đã mở tài khoản mạng xã hội, như một phần trong những gì mà các phương tiện truyền thông chính thức mô tả là nỗ lực tăng cường sự tham gia của công chúng. Bài đăng đầu tiên của Bộ Công an kêu gọi “huy động toàn xã hội” chống lại hoạt động gián điệp và rằng “sự tham gia của quần chúng nên được “bình thường hóa”.
Cảm giác khẩn cấp với những mối lo về an ninh quốc gia ngày càng được đẩy mạnh khi Bắc Kinh đối mặt với những thách thức lớn nhất và nghiêm trọng nhất kể từ khi Tập Cận Bình lên nắm quyền hơn một thập niên trước. Những thay đổi nhân sự không giải thích được ở các cấp quyền lực cao nhất – trong đó có ghế ngoại trưởng và hai tướng lĩnh cấp cao bị cách chức đột ngột vào Tháng Bảy 2023 – cho thấy Tập Cận Bình bắt đầu lo sợ những mối đe dọa đối với quyền kiểm soát của mình.
Tháng Bảy 2023, Trung Quốc đã sửa đổi luật chống gián điệp để mở rộng phạm vi hoạt động vốn đã rộng khắp. Họ treo giải thưởng hàng chục nghìn đôla cho những ai tố cáo gián điệp. Tháng Tám 2023, nhà chức trách thông báo thộp cổ được ít nhất “bốn điệp viên”, trong đó có “hai kẻ được CIA tuyển”. Nhà chức trách cũng cho biết hồi đầu năm nay rằng họ đã kết án chung thân một công dân Mỹ vì tội làm gián điệp, đồng thời bắt giữ một biên tập viên cấp cao của một tờ báo Trung Quốc khi ông này đang ăn tối với một nhà ngoại giao Nhật.
Trần Kiêm (Chen Jian), giáo sư lịch sử Trung Quốc hiện đại tại Đại học New York, nhận định rằng những diễn biến này đã phản ánh những thách thức và khủng hoảng sâu sắc về tính hợp pháp mà chế độ Bắc Kinh đang đối mặt.
Sự gieo rắc nỗi sợ hãi bóng ma gián điệp đang phủ rộng khắp nơi. Trên các chuyến tàu cao tốc, một đoạn video nhắc đi nhắc lại cảnh báo rằng hành khách nên cẩn thận khi chụp ảnh đăng lên mạng xã hội, đề phòng trường hợp “kẻ địch” thu thập được thông tin nhạy cảm. Tại các văn phòng chính phủ, nơi người dân nộp thủ tục giấy tờ thông thường, người ta các áp phích nhắc nhở toàn dân cần đồng lòng “xây dựng tuyến phòng thủ nhân dân”. Một chính quyền địa phương ở tỉnh Vân Nam đăng tải một video ghi lại một nhóm đàn ông và phụ nữ trong trang phục truyền thống của cộng đồng thiểu số Di (彝,Yi) nhảy múa và ca hát hưởng ứng luật an ninh quốc gia. “Ai không trình báo sẽ bị truy tố. Bao che tội phạm sẽ phải vào tù”, những người biểu diễn vừa hát vừa nhảy múa thành vòng tròn…
Cơ quan Bảo vệ Bí mật Nhà nước Quốc gia (Quốc gia Bảo mật Cục) đang quản lý một ứng dụng hướng dẫn trực tuyến về việc giữ bí mật mà nhiều trường đại học và công ty hiện yêu cầu nhân viên của họ phải nghiêm túc học theo. Bài học đầu tiên mở đầu bằng câu nói của Mao Trạch Đông về tầm quan trọng của bí mật; sau đó cảnh báo rằng iPhone và thiết bị Android là sản phẩm nước ngoài và có thể dễ bị thao túng. Khoa giáo dục thể thao tại một trường đại học ở tỉnh Sơn Đông đã yêu cầu giảng viên tham gia khóa học trực tuyến; trường cao đẳng thú y ở thành phố Quảng Châu cũng tương tự.
Một khách sạn ở thành phố ven biển Yên Đài (Sơn Đông) trước đây thường quảng cáo các chuyến đi biển và chương trình khuyến mãi ăn tối trên trang xã hội của họ, nhưng vào Tháng Mười 2022, họ tung lên một bản tin đồ họa (infographic) cho thấy một số nhóm mà theo Bộ Công an là có nguy cơ “đồng phạm” với thế lực thù địch nước ngoài – đó là những người từng đi du học và “giới trẻ sử dụng internet”.
Giới trẻ Trung Quốc là đối tượng được đặc biệt quan tâm, đặc biệt sau các cuộc biểu tình vào năm 2022 khi họ phản đối những hạn chế khắc nghiệt về chính sách zero-covid. Chính quyền đổ lỗi cho sự bất mãn dẫn đến việc giới trẻ xuống đường là do những kẻ xúi giục từ bên ngoài. Và như vậy, giải pháp phải là nâng cao ý thức cảnh giác. Phải mở rộng giáo dục an ninh quốc gia – Tập Cận Bình huấn thị. Nhiều đại học đã thành lập các đội sinh viên có nhiệm vụ báo cáo những người sử dụng các trang web nước ngoài. Sinh viên đại học ở Bắc Kinh đã bị cảnh sát hoặc quản trị viên thẩm vấn vì trao đổi tin nhắn với phóng viên New York Times. Một số học giả đã ngừng gặp gỡ người nước ngoài…
Tương tự đàn anh Trung Quốc, chính quyền cộng sản Việt Nam cũng đang nhấn còi báo động ầm ĩ về “chiến dịch mới của các thế lực thù địch”. Trên tờ Quân đội Nhân dân ngày 3 Tháng Sáu 2024, tác giả Phạm Thanh Giang (đại tá, Học viện Chính trị Việt Nam) “chém” rất quyết liệt:
“… Các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị đang ra sức hậu thuẫn, kích động các đối tượng trong nước lợi dụng phản biện xã hội để tập hợp lực lượng chống đối chính trị, thúc đẩy sự đối kháng trong xã hội, tạo các lực lượng đối lập. Họ nhân danh phản biện để phản bác, chống đối các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước ta, tiến tới xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam…
Những hoạt động này của các thế lực thù địch khá đa dạng, song tập trung ở một số thủ đoạn:
(1) Lợi dụng internet, mạng xã hội, lấy danh nghĩa phản biện xã hội để đưa ra những bài nói, bài viết, các video clip nêu những ý kiến sai lệch về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quyết sách cụ thể ở các bộ, ngành, địa phương;
(2) thông qua hình thức gửi “thư ngỏ”, “kiến nghị” gửi các cấp, các ngành, các cơ quan, tổ chức và lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước với dụng ý không lành mạnh;
(3) lợi dụng các diễn đàn quốc tế, các cơ quan báo chí nước ngoài để nêu quan điểm bằng bài nói, bài viết, trả lời phỏng vấn với nội dung xuyên tạc, thổi phồng, bôi đen những hạn chế trong nước, nhất là tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy nhà nước, hòng làm cho thế giới hiểu sai về đường lối, quan điểm, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước Việt Nam…”
_______
Những lập luận này không có gì mới. Họ vẫn nhai đi nhai lại như vậy hàng chục năm qua. Có điều, tỷ lệ “nhai” đang được đẩy mạnh, thường xuyên hơn. Và tương tự Trung Quốc, sự sợ hãi đang bao trùm hệ thống chính trị Hà Nội, dù chính họ là nơi gieo rắc sợ hãi xã hội, cho thấy bản thân họ nhận thức được rằng thể chế họ tưởng vững như bàn thạch nhưng luôn trong tình trạng chao đảo bất kỳ lúc nào. Càng hò hét “cảnh báo”, họ càng lộ ra sự hoảng sợ.
Chẳng thể chế dân chủ nào suốt ngày lo lắng trước khả năng bị người dân lật đổ. Tháng Năm 2023, trong buổi nói chuyện với Ủy ban An ninh Quốc gia, Tập Cận Bình nói: “Chúng ta phải chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất và căng thẳng nhất”. Ông kêu gọi giới chức chính quyền “tăng cường giám sát theo thời gian thực” và “chuẩn bị cho cuộc chiến thực”. Những phát biểu tương tự cũng có thể dễ dàng được nghe từ Ba Đình.
Trên thế giới, không nguyên thủ quốc gia dân chủ nào lại phải nơm nớp “chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất và căng thẳng nhất”, trừ phi họ ý thức rõ rằng sức mạnh chính trị của họ dù vững như thế nào cũng không bao giờ mạnh bằng sức mạnh người dân.
The Politics of Fear: How Beijing — and Hanoi — Rule by Paranoia
China is increasingly tightening control over society through a policy of sowing fear, as its entire political system and propaganda apparatus construct the image of a nation under siege — a victim of countless hostile forces — and enemies who are “everywhere, even right beside you.”
Beijing’s propaganda machine now insists that anti-China forces lurk in every corner. “They” are embedded in multinational corporations, infiltrating social media, and wandering around university campuses. By implicitly encouraging a return to the “culture of denunciation,” Beijing wants every citizen to stay vigilant, to identify “them,” and, of course, to eradicate “them.” Universities now require professors to take courses on the protection of state secrets — even in departments such as veterinary science. A kindergarten in Tianjin reportedly held a staff meeting to teach employees how to “understand and apply” the new anti-espionage law.
The Ministry of Public Security has opened social media accounts as part of what state media call an effort to “enhance public participation.” Its first post urged the need to “mobilize the entire society” against espionage, declaring that public involvement should be “normalized.”
This growing sense of national-security urgency reflects Beijing’s anxiety as it faces some of the gravest internal challenges since Xi Jinping took power more than a decade ago. The unexplained personnel shake-ups at the top — including the sudden dismissal of the foreign minister and two senior generals in July 2023 — suggest Xi has begun to fear threats to his own control.
In July 2023, China revised its already sweeping anti-espionage law to broaden its scope even further, offering rewards of tens of thousands of dollars for those who report spies. In August, authorities claimed to have arrested at least “four spies,” including “two recruited by the CIA.” Officials also announced that a U.S. citizen had been sentenced to life imprisonment for espionage and that a senior editor at a Chinese newspaper had been detained while dining with a Japanese diplomat.
Chen Jian, professor of modern Chinese history at New York University, observes that these developments reflect the profound legitimacy crisis now confronting the Beijing regime.
The specter of espionage has become a national obsession. On high-speed trains, passengers are repeatedly warned via video messages to be cautious when posting photos online, lest “the enemy” gather sensitive information. In government offices where citizens handle mundane paperwork, posters urge everyone to “build a people’s defense line.” In Yunnan Province, one local government posted a video of Yi ethnic men and women dancing in traditional dress to celebrate the National Security Law, chanting: “Failure to report will lead to prosecution. Harboring criminals means prison time.”
The National Administration for the Protection of State Secrets now runs an online training app on confidentiality, which many universities and companies require staff to complete. The first lesson begins with a Mao Zedong quote on the importance of secrecy, followed by warnings that iPhones and Android devices — being foreign products — are easily compromised. The sports education department of a Shandong university has made the course mandatory for faculty, as has a veterinary college in Guangzhou.
A seaside hotel in Yantai, Shandong — once known for promoting seafood dinners and boat tours — posted an infographic in October 2022 warning about “groups susceptible to colluding with hostile foreign forces,” including former overseas students and “young internet users.”
Young people are a particular target. After the 2022 protests against draconian zero-Covid restrictions, authorities blamed “foreign instigators” for stirring youth unrest. The prescribed solution: to heighten vigilance. “Expand national security education,” Xi Jinping instructed. Many universities have since formed student teams tasked with reporting peers who access foreign websites. Beijing students have been interrogated by police or administrators for exchanging messages with New York Times reporters. Some scholars have stopped meeting foreigners altogether.
Hanoi’s Echo of Beijing
Following China’s lead, Vietnam’s communist authorities have also sounded the alarm over a “new campaign by hostile forces.” On June 3, 2024, the official newspaper People’s Army published an article by Colonel Pham Thanh Giang of the Ho Chi Minh National Academy of Politics, striking a fiercely combative tone:
“Hostile, reactionary, and politically opportunistic forces are intensifying their support for domestic elements seeking to exploit social criticism to form opposition groups, foment confrontation, and create political adversaries. Under the guise of ‘social critique,’ they oppose and discredit the Party’s guidelines and the State’s policies and laws, aiming to abolish the leadership role of the Communist Party and the socialist system in Vietnam…
Their activities take various forms, mainly:
(1) exploiting the internet and social media, in the name of social critique, to post speeches, writings, and videos that distort Party and State policies or specific governmental decisions;
(2) sending ‘open letters’ and ‘petitions’ to Party and State leaders with malicious intent;
(3) using international forums and foreign media outlets to publish interviews or articles that exaggerate or smear domestic problems — especially corruption — to mislead the world about the Party and State of Vietnam.”
These arguments are nothing new; they have been recycled for decades. What is new is the increasing frequency and intensity of such propaganda. As in China, fear now pervades Hanoi’s political system — even though the regime itself is the one spreading it. This betrays an awareness that its supposedly rock-solid rule is far more fragile than it appears. The louder the warnings, the deeper the panic.
No democratic government lives in constant dread of being overthrown by its own people. In May 2023, speaking to China’s National Security Commission, Xi Jinping declared: “We must prepare for the worst and most extreme scenarios.” He urged officials to “enhance real-time surveillance” and “prepare for actual combat.” Similar rhetoric could easily be heard in Ba Dinh.
Nowhere in the democratic world do leaders obsess over “preparing for the worst and most extreme scenarios” — unless they know, deep down, that no political power, however mighty, can ever surpass the power of the people.
