Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách mọi người tìm kiếm thông tin trên mạng. Khi người dùng đặt câu hỏi cho chatbot thay vì tìm kiếm trên công cụ truyền thống, họ nhận được câu trả lời trực tiếp thay vì các liên kết để nhấp vào. Hậu quả là các nhà xuất bản nội dung – từ báo chí, diễn đàn trực tuyến đến các trang tham khảo như Wikipedia – đang chứng kiến lượng truy cập giảm mạnh.
Kể từ khi ChatGPT ra mắt cuối năm 2022, mọi người đã tiếp nhận một cách tìm kiếm thông tin mới trên mạng. OpenAI, công ty tạo ra ChatGPT, cho biết chatbot này có khoảng 800 triệu người dùng. Nó là ứng dụng được tải nhiều nhất trên App Store của iPhone. Apple cũng cho biết lượng tìm kiếm thông thường trên trình duyệt Safari lần đầu tiên giảm vào tháng 4-2025, khi người dùng chuyển sang hỏi AI. OpenAI dự kiến sắp ra mắt trình duyệt riêng. Sự bùng nổ của ChatGPT còn khiến Hollywood lên kế hoạch chuyển thể thành phim.
Khi OpenAI và nhiều công ty mới nổi khác tăng tốc, Google – với khoảng 90% thị phần tìm kiếm truyền thống ở Mỹ – cũng bổ sung tính năng AI vào công cụ của mình để theo kịp. Năm 2024, Google bắt đầu hiển thị các “tóm tắt AI” trước một số kết quả tìm kiếm, nay đã trở nên phổ biến. Tháng 5-2025, Google ra mắt “AI mode”, phiên bản giống chatbot của công cụ tìm kiếm. Tại một sự kiện gần đây, công ty hứa rằng nhờ AI, người dùng có thể “để Google tìm kiếm thay bạn”.
Tuy nhiên, khi Google tìm kiếm thay con người, người dùng lại không còn ghé thăm các trang web cung cấp thông tin. Similarweb, đơn vị đo lường lưu lượng truy cập hơn 100 triệu tên miền, ước tính lượng truy cập tìm kiếm toàn cầu (từ con người) đã giảm khoảng 15% trong một năm tính đến tháng 6-2025. Những trang bị ảnh hưởng nhất thường là loại trả lời các câu hỏi phổ biến: trang khoa học và giáo dục giảm 10% lượng truy cập, trang tham khảo giảm 15%, trang y tế giảm tới 31%.
“Bản chất của Internet đã thay đổi hoàn toàn,” Prashanth Chandrasekar, giám đốc Stack Overflow – diễn đàn trực tuyến nổi tiếng cho lập trình viên – nhận xét. “AI cơ bản đang làm giảm lưu lượng truy cập tới hầu hết các trang nội dung.” Với lượng người truy cập giảm, Stack Overflow cũng ghi nhận ít câu hỏi được đăng lên diễn đàn hơn. Wikipedia cảnh báo rằng các bản tóm tắt do AI tạo ra mà không ghi nguồn “chặn lối cho người dùng truy cập và đóng góp cho trang.”
Để giữ người truy cập và duy trì doanh thu, nhiều nhà sản xuất nội dung lớn đã thương lượng các hợp đồng cấp phép với công ty AI, đi kèm các đe dọa pháp lý – điều Robert Thomson, CEO News Corp, gọi là “vừa tán tỉnh vừa kiện tụng”. Công ty của ông, sở hữu Wall Street Journal và New York Post, đã ký hợp đồng với OpenAI, trong khi hai công ty con của họ đang kiện Perplexity, một công cụ AI khác. The New York Times hợp tác với Amazon nhưng vẫn kiện OpenAI. Rất nhiều giao dịch và vụ kiện khác đang diễn ra.
Cho đến nay, các quan tòa có xu hướng đứng về phía công ty AI. Tháng 5-2025, hai vụ kiện bản quyền riêng biệt ở California đều kết thúc có lợi cho bị đơn, Meta và Anthropic, khi họ lập luận rằng việc đào tạo AI dựa trên nội dung của người khác là “sử dụng hợp lý”.
Vấn đề lớn hơn là hầu hết hàng trăm triệu tên miền trên Internet quá nhỏ để có thể “tán tỉnh” hay kiện các gã khổng lồ công nghệ. Nội dung của họ có thể quan trọng với AI, nhưng mỗi trang riêng lẻ lại không thể thay thế. Ngay cả khi họ hợp lực thương lượng chung, luật chống độc quyền sẽ ngăn cấm. Họ có thể chặn bot AI, và một số trang đã làm. Nhưng điều đó đồng nghĩa hoàn toàn không có hiển thị trên tìm kiếm.
Điều gì sẽ xảy ra khi Google “tìm kiếm thay bạn”? Một số chuyên gia cho rằng đây là dấu hiệu báo trước sự kết thúc của Internet như chúng ta vẫn biết. Theo BBC Future, web từng dựa trên một “thỏa thuận đơn giản”: các trang web cho phép công cụ tìm kiếm như Google “hút nội dung của họ miễn phí”, còn Google Search “gửi người dùng tới các trang web để họ mua sắm hoặc xem quảng cáo”. Giờ đây, AI phá vỡ thỏa thuận này.
Tất nhiên, không phải ai cũng cho rằng web đang suy giảm. Robby Stein của Google nói với The Economist rằng web đang ở “một thời điểm phát triển cực kỳ mạnh mẽ”. Google báo cáo rằng web đã mở rộng 45% trong hai năm qua, chủ yếu nhờ sự phổ biến của AI. Washington Post cũng lưu ý rằng số người dùng AI hiện tại còn rất ít, và lượng truy cập vào các trang tìm kiếm truyền thống vẫn nhiều hơn nhiều. Rand Fishkin, CEO SparkToro, nhận xét: “Khi mọi người đều bàn tán và báo chí viết về một công nghệ, nó có thể cảm giác to lớn hơn thực tế rất nhiều.”
Internet đã nhiều lần được dự báo “chết” – trước bởi mạng xã hội, rồi ứng dụng điện thoại – nhưng không xảy ra. Tuy nhiên, AI có thể là mối đe dọa lớn nhất từ trước đến nay. Nếu web muốn tồn tại gần như ở hình thái hiện tại, các trang sẽ phải tìm cách kiếm tiền mới từ nội dung. Không nghi ngờ gì nữa, người ta thích tìm kiếm bằng AI. Để Internet tồn tại, để dân chủ tồn tại, để các nhà sáng tạo nội dung tồn tại, tìm kiếm AI phải chia sẻ doanh thu với họ – nhận định của một chuyên gia.
_________
Tham khảo:
–AI is killing the web. Can anything save it?
–Is AI killing the internet? | The Week
@theNewViet
